İç Denetimin Bir Kuruma Kazandırabilecekleri

İç denetim, bünyesinde faaliyette bulunduğu kurumun tüm yönetim kademelerine güvence ve danışmanlık hizmetleri sunar. İç denetimin sunacağı hizmetlerin temel ve nihai gayesi ise kurumun amaçlarına ulaşmasına katkıda bulunmaktır. Diğer bir ifadeyle, odak noktası kurumun amaçlarına ulaşmasına katkıda bulunmak olan faaliyetler yürütmek iç denetimin varlık nedenidir.

İç denetimin bir kuruma yapabileceği katkıları belirleyebilmek için öncelikle kurumların katkıya ihtiyaç duyabilecekleri alanları ortaya koymakta yarar var;

Her kurum belirli bir amaç etrafında teşekkül eder ve faaliyetlerini bu amaca ulaşmak adına belirler ve yürütür. Ortada bir amaç varsa bu amaca götürecek esas ve tali faaliyetlerin belirlenmesi ve yine bu faaliyetleri yerine getirecek organizasyon yapısının şekillenmesi ve harekete geçmesi gerekir. Kurumun amaçlarına ulaşması için belirlediği faaliyetler ve oluşturduğu organizasyonun bu amaçlara ulaşılması için yeterli veya etkin olup olmadığı hedefe ulaşana kadar ya da tam tersi ulaşamayana kadar kurum yöneticileri açısından doğal bir muammadır. Öyleyse, amaç varsa amaca istenildiği gibi, istenildiği ölçüde ve beklenen zamanda ulaşamama riski de olacaktır. Bir kurum için; amaca götüren yollardaki riskleri belirlemek, risklerin doğru belirlediğinden emin olmak, risklerin olasılıklarını ve etkilerini azaltacak tedbirleri almak, bu tedbirlerin işleyişinden emin olmak, zamanında karar alabilmek ve karar mekanizmalarının doğru işlediğinden emin olmak, zamanında bilgiye ulaşmak ve bu bilgilerin güvenilirliğinden emin olmak gibi çok sayıda katkıya ihtiyaç duyabileceği alandan bahsedilebilir.

İç denetim faaliyetinin bir kuruma kazandırabilecekleri, farklı kurum, sektör ve denetim yapıları için doğal olarak farklı niteliklerde olabilecektir. Ancak, iç denetim faaliyetlerinin gereklilikleri ve fonksiyonları dikkate alındığında, tüm kurum yapıları ve sektörler için genel anlamda katkı sağlayıcı şu temel faaliyetler üzerinde durulabilir:

Risk Yönetim Sisteminin değerlendirilmesi ve geliştirilmesi;

İç denetim yöneticisi, kurumlarda risk yönetim sisteminin oluşturulmasına öncülük eder. Bu bağlamda yöneticileri bir risk yönetim sistemine sahip olmanın yararları konusunda bilgilendirir. Bu sistemin kurulması hususunda yöneticileri teşvik eder.

İç denetim faaliyeti, risk yönetim sistemi bulunan kurumlarda, sistemin işleyiş ve sonuçlarını sistemin amaçlarıyla karşılaştırmak suretiyle bu sistemin riskleri belirleme, derecelendirme ve yönetme faaliyetlerinin etkinliğini değerlendirmeye tabi tutar. Kurum yöneticilerinin risk algısı, risk iştahı ve risk kabul düzeyleriyle mevcut durum arasındaki uyumu ayrıca değerlendirir. Değerlendirme sonuçları doğrultusunda etkin olmayan unsurları tespit eder ve ayrıca etkinliği arttırıcı yönde tavsiyeleriyle birlikte yöneticilere bildirir.

İç Kontrol Sisteminin değerlendirilmesi ve geliştirilmesi;

İç denetim yöneticisi, iç kontrol sisteminin önemi ve yararları konusunda yöneticileri sürekli bilgilendirir ve farkındalıklarını üst seviyede tutar. Bu sistemin etkinliğinin arttırılması hususunda yöneticileri teşvik eder.

İç denetim faaliyeti, iç kontrol sistemini; iç kontrollerin tesis edilmesi, süreçler üzerine yerleştirilmesi, iç kontrollerin işletilmesi ve iç kontrollerin raporlanması süreçleri bağlamında periyodik olarak değerlendirmeye tabi tutar. Bu değerlendirmelerde; kontrollerin riskleri önleme veya zararlarını azaltmadaki etkinliği, kontrollerin maliyet/fayda dengesi, kontrollerin işletilebilirliği, kontrolleri işletmekle sorumlu personelin farkındalığı gibi kriterleri göz önünde bulundurur. Değerlendirme sonuçları doğrultusunda etkin olmayan unsurları tespit eder ve ayrıca etkinliği arttırıcı yönde tavsiyeleriyle birlikte yöneticilere bildirir.

Yönetişim Sisteminin değerlendirilmesi ve geliştirilmesi;

İç denetim faaliyeti, karar mekanizmalarına iletilen ön bilgilerin ve uygulama sonucu bilgilerinin güvenilirliğini, karar organlarının organizasyon içindeki konumlarının yerindeliğini, karar alma süreçlerindeki eşzamanlılık gerekliliklerini, kararların ilgili taraflara iletimindeki etkinliği değerlendirir. Değerlendirme sonuçları doğrultusunda etkin olmayan unsurları tespit eder ve ayrıca etkinliği arttırıcı yönde tavsiyeleriyle birlikte yöneticilere bildirir.

Usulsüzlüklerin tespit edilmesi ve raporlanması;

İç denetim faaliyeti, kurum faaliyetlerini yürüten veya taraf olan kişi ve kurumlarca gerçekleştirilen ve kuruma zarar olarak yansıyan eylem ve durumları tespit ederek bu hususlarda zamanında tedbir alınmasını sağlar. Ayrıca, bu şekilde bir denetimin var olduğunun bilinmesi bu eylem veya durumlara meyilli tarafları caydırıcı rol de oynar. Tespit edilen usulsüzlüklerle ilgili olarak yöneticileri neden ve sonuçları da içerecek düzeyde detaylı bir şekilde bilgilendirir ve bu sayede yöneticilerin insan kaynakları politikası, yetkilendirme politikası, kontrol sistemleri gibi hususlarda gerekli değişiklik veya yenilik kararlarını almalarında yardımcı olur.

Faaliyet Süreçlerinin değerlendirilmesi ve geliştirilmesi;

İç denetim faaliyeti, kurum faaliyetleri periyodik olarak değerlendirmeye tabi tutulur. Bu değerlendirmelerde; kurum amaçları ile faaliyetlerin uyumu, faaliyetlerin organizasyon yapısı içindeki konumunun yerindeliği, faaliyetlere ilişkin süreçlerin etkinliği, faaliyetlerden sorumlu personelin yetkinliği gibi hususları dikkate alır. Değerlendirme sonuçları doğrultusunda etkin olmayan unsurları tespit eder ve ayrıca etkinliği arttırıcı yönde tavsiyeleriyle birlikte yöneticilere bildirir.

Etik İlkelerin ve Kurum Kültürünün Savunuculuğu;

İç denetim yöneticisi, etik bilincin oluşmasına öncülük eder. Bu bağlamda yöneticileri kurumsal etik ilkelere sahip olmanın yararları konusunda bilgilendirir. Etik ilkelerin oluşturulması ve uygulanması hususunda yöneticileri teşvik eder.

İç denetim faaliyeti, mevcut etik ilkelerin hem yöneticiler hem de çalışanlar ve hatta üçüncü kişiler tarafından anlaşıldığından emin olmak için gerekli çalışmaları yürütür. Ayrıca, etik ilkeler uygulamalarını değerlendirir ve değerlendirme sonuçları doğrultusunda tespit ve tavsiyelerini yöneticilere bildirir.

Özel Danışmanlık Görevleri;

İç denetim faaliyeti, yöneticiler tarafından talep edilen ve kapsamı da yine yöneticilerce belirlenen finans, yönetim, insan kaynakları, performans, karlılık, maliyetler, mevzuat gibi hususları içeren özel konularda danışmanlık hizmetlerini yerine getirir. Sürekli olarak değerlendirmek ve tavsiyelerde bulunmak suretiyle iç denetim faaliyetleri gerçekleştiren kişilerin kurum faaliyetlerine ilişkin bu tür spesifik konularda bir danışman olarak tavsiyelerde bulunması oldukça etkin uygulamalara kapı aralayabilecektir.

Serkan GÜL