GENEL
AÇIKLAMALAR
5449 sayılı yasanın 25 inci ma
ddesinde
belirtildiği üzere,Kalkınma Ajansları 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol
Kanunu’na tabi değildir.
Kalkınma ajanslarının denetimi, 5449
sayılı yasanın 25 inci maddesinde belirtildiği üzere iç ve dış olmak üzere iki
türlüdür.
İç Denetim, Yönetim Kurulu Başkanı veya
Genel Sekreter ile İç Denetçi tarafından yerine getirilir. Dış denetim ise
Bağımsız Denetim firmaları tarafından yerine getirilir.
İç denetim ve dış denetimin usul ve
esaslarını belirlemek amacıyla 03.08.2011 tarih ve 27308 sayılı Resmi Gazete’de“Kalkınma
Ajansları Denetim Yönergesi” yayınlanmıştır.
İç ve dış denetime ek olarak; 03.08.2009
tarih ve 27308 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Kalkınma Ajansları Denetim
Yönetmeliği”nin İkinci Bölümünde belirtildiği üzere “Mali Yönetim Yeterliği
Denetimi”de Ajansların tabi olacağı denetim usullerinden birisi olarak
belirlenmiştir.
Aynı zamanda 03.12.2010 tarih ve 6085
sayılı Sayıştay Kanunu’nun Denetim Alanı başlıklı dördüncü maddesi gereğince tüm
Kalkınma Ajansları Sayıştay Denetimine tabi kurumlar arasındadır.
Aşağıda başlıklar halinde Ajansların
tabi olacağı İç Denetim, Dış Denetim, Mali Yönetim Yeterliği Denetimi ve
Sayıştay Denetimi çalışmalarının detaylarına yer verilmiştir.
A-
İÇ DENETİM
Ajansların iç denetim usul ve esasları
“Kalkınma Ajansları Denetim Yönergesi”nde belirtilmiştir.
Ajansların iç denetimi Ajansta istihdam
edilecek İç Denetçi eliyle yürütülecektir. İç denetçi çalışmalarında bağımsız
olup kendisine denetim çalışmaları dışında hiçbir görev verilemeyecektir.
İç denetimin kapsamında, Ajansların
faaliyetleri, hesapları, işlemleri, performansı, yönetim ve kontrol yapıları
ile finansal işlemlerinin risk yönetimi, yönetim ve kontrol süreçlerinin
etkinliğini değerlendirmek ve geliştirmek unsurları yer alır.
İç denetim, iç denetçinin hazırlayacağı
ve Yönetim Kurulunun onaylayacağı üç yıllık denetim planına göre
gerçekleştirilir.
İç denetçi, sürekli ve rutin iç denetim
sonuçlarına ilişkin ara raporları Genel Sekreter’e, altı aylık iç denetim
raporunu Genel Sekreter aracılığıyla Yönetim Kuruluna ve yıllık iç denetim
raporunu ise Genel Sekreter aracılığıyla Yönetim Kurulu ve Kalkınma Kurulu’na
sunar.
İç denetçi, denetim sırasında veya
denetim sonuçlarına göre suç teşkil eden hususlarla soruşturma açılmasını
gerektirecek bir duruma rastladığında, adli makamlara ve İçişleri Bakanlığı’na iletilmek
üzere Genel Sekreter ve Yönetim Kuruluna bildirmek ve Kalkınma Bakanlığı’nı
konu hakkında bilgilendirmek zorundadır.
B.a- İç Denetimde Dikkat Edilmesi
Gereken Hususlar
B.b- İç Denetimde Karşılaşılması
Muhtemel Sorunlar
B.c- İç Denetim Plan Örneği
B.d- İç Denetim Rapor Önerileri
B.e- İç Denetim Uygulama Araçları
B.g- İç Denetim Bulgularına Yaklaşım
B.h- İç Denetim Standartları
B.f- İç Denetime Hazırlık Çalışmaları
B-
DIŞ (BAĞIMSIZ) DENETİM
Ajansların dış denetimi, Yönetim Kurulu
tarafından, Sermaye Piyasası Kurumu mevzuatına göre faaliyette bulunan
kuruluşlara (Ek 1) her yıl Mart ayı içinde, ayrıca da gerekli görülen diğer hallerde
istendiği zaman yaptırılmaktadır.
Kalkınma Ajansları Denetim Yönetmeliği’nin
16. maddesi hükmü gereğince yıllık mutat dış denetim için yapılacak sözleşmenin
Kasım ayı sonuna kadar imzalanması gerekmektedir. Dış denetim sözleşmesini
Ajanslar adına Yönetim Kurulu Başkanları imzalamaktadır.Ajanslar ve dış denetim
kuruluşu, Kalkınma Ajansları Denetim Yönetmeliği’nin 23. maddesinde belirtilen
istisnalar dışında, anlaşarak veya tek taraflı olarak dış denetim sözleşmesini
feshedememektedir.
Dış denetim kapsamında, Ajanslarıntüm faaliyetleri,
hesapları, işlemleri, raporlamaları, performansı, yönetim ve kontrol süreç ve
yapıları ile risk yönetimi unsurları yer almaktadır. Dış denetçi, çalışmasını,
mevzuata aykırılıkları tespit edecek ve önemli etkileri olabilecek hata ve
hileleri ortaya çıkaracak şekilde planlayıp yürütmekle sorumludur.
Dış denetim sonucu suç teşkil eden
hususlarla ilgili gerekli işlemleri yapmaya İçişleri Bakanlığı yetkilidir.
Performansla ilgili değerlendirmeleri yapmaya ve gerekli tedbirleri almaya ise
Kalkınma Bakanlığı yetkilidir.
Dış denetim çalışması sırasında ortaya çıkarılan;
mevzuata aykırılıklar, hatalar ve hileler ile ilgili olan ve suç teşkil eden
hallerin, dış denetçi tarafındanİçişleri Bakanlığı’na ve Kalkınma Bakanlığı’na
yazılı olarak bildirilmesi zorunludur.
Ayrıca, dış denetim kuruluşu ve dış
denetçiler, İçişleri Bakanlığı’nı veya Kalkınma Bakanlığı’nı ilgilendiren ya da
acil olarak harekete geçilmesini gerektiren hususları ivedilikle İçişleri
Bakanlığı’naveya Kalkınma Bakanlığı’nabildirmekle yükümlüdür.
Dış denetim kuruluşu, incelemelerini en
geç mart ayı sonuna kadar tamamlayarak raporunu Yönetim Kuruluna, İçişleri
Bakanlığı’na veya Kalkınma Bakanlığı’na sunacaktır. Yönetim Kurulu gerekli
gördüğü takdirde denetim raporu üzerindeki görüş ve değerlendirmelerini rapor
teslim tarihinden itibaren en geç iki hafta içerisinde İçişleri Bakanlığı ve
Kalkınma Bakanlığı’na gönderebilir.
C.a- Dış Denetim Kuruluşunun
Belirlenmesi
C.b- Dış Denetim Zamanının Tespiti
C.c- Mali Unsurların Denetimi
C.c- İç Kontrol ve Risk Yönetimi
Denetimi
C.c- Performans Denetimi
C.d- Dış Denetim Kapsamında Talep Edilen
Özel Hususlar
C.e- Dış Denetim Rapor Örneği
C.e- Dış Denetim Raporunun Sunulması
C.f- Dış Denetim Bulgularına Yaklaşım
C.g- Dış Denetim Hazırlık Çalışmaları
C-
MALİ YÖNETİM YETERLİĞİ DENETİMİ
Ajansların proje ve faaliyet destekleri
için kaynak kullanımı ve bu amaçla merkezi bütçeden transfer ödeneğinin
kullandırılması hususlarındaki mali işlemlerin yönetimine yönelik olarak
Kalkınma Bakanlığı’nın koordinasyonunda gerçekleşen ve usul ve esasları
Kalkınma Ajansları Denetim Yönetmeliği’nde belirlenen bir yeterlik denetimi
usulüdür.
Yeterlik denetimi Yeterlik Komisyonu
eliyle gerçekleştirilmektedir. Yeterlik Komisyonu; Kalkınma Bakanlığı’ndan en
az daire başkanı seviyesinde bir başkanın başkanlığında, Kalkınma Bakanlığı,
İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığından konuyla ilgili
olarak en az beş yıldır çalışan uzmanlar veya denetim elemanları arasından
kurumlarınca görevlendirilecek toplam beş üyeden oluşmaktadır.
Ajansların mali yönetim yeterliği kapsamında,
kurumsal kapasite ve organizasyonel yapı,veri akış ve raporlama sistemi,iç
kontrol ve risk değerlendirmesi yapabilme kapasitesi,sözleşme yapabilme ve
ödeme süreçleri,bilgi teknolojileri kullanımı,muhasebe ve izleme-değerlendirme
sisteminin etkin kullanımı unsurları yer almaktadır.
Yeterlik Komisyonu, Ajansların yapısını
incelemek suretiyle Ajansların mali yönetim yeterliği hakkında oluşturduğu
görüşü bir rapor olarak, ilk komisyon toplantısından itibaren en geç yirmi iş
günü içerisinde Kalkınma Bakanlığı’na sunacaktır.
Ajansların proje ve faaliyet destekleri
için kaynak kullanımı ve bu amaçla Kalkınma Bakanlığı bütçesinden transfer
ödeneğinin kullandırılması, ancak mali yönetim yeterliklerinin Kalkınma
Bakanlığınca uygun görülmesi halinde gerçekleşebilecektir.
D.a- Mali Yönetim Yeterliği Kriterleri
D.b- AB Akreditasyon Kriterleri
D.c- İç Kontrol ve Risk Yönetimi
Sistemleri
D.d- Bilgi Sistemlerinin Kullanımı
D.e- Mali Yönetim Yeterliği Denetimi Hazırlık
Çalışmaları
D-
SAYIŞTAY DENETİMİ
03.12.2010 tarih ve 6085 sayılı Sayıştay
Kanunu’nun Denetim Alanı başlıklı dördüncü maddesi gereğince tüm Kalkınma
Ajansları Sayıştay Denetimine tabi olacaktır.
Sayıştay denetiminin zamanlaması,
kapsamı ve usulleri hakkında henüz bir netlik mevcut değildir.
Ancak, Ajansların tabi olacağı iç
denetim, dış (bağımsız) deneti ve mali yönetim yeterliği denetimi süreçleri
için yapılan hazırlıklara ek ve paralel olarak, Sayıştay kanunu detaylı olarak
irdelenip yapılacak denetime hazırlanılması gerekmektedir.
E.a- Uygunluk Denetimi
E.b- Mali Denetim
E-
HİYERARŞİK DENETİM
Kalkınma Kurulu Denetim Yetki ve
Sorumlulukları
Yönetim Kurulu Denetim Yetki ve
Sorumlulukları
Genel Sekreter Denetim Yetki ve
Sorumlulukları
Birim Başkanı Denetim Yetki ve
Sorumlulukları
YDO Koordinatörü Denetim Yetki ve
Sorumlulukları
Muhasebe Yetkilisi Denetim Yetki ve
Sorumlulukları
Proje Sorumlusu Personelin Denetim Yetki
ve Sorumlulukları
F-
PROJE DENETİMLERİ
Ön İzleme
Proje Uygulamalarının Yerinde Görülmesi
Proje Uygulama Sonuçlarının Denetimi
G-
ETİK İLKELER
2012
Serkan GÜL,
CIA, CPA, MBA,
Bağımsız Denetçi