İç Denetim - Özet

İç denetim, gözetim ve değerlendirme faaliyetlerinden oluşan hizmetler bütünüdür.

İç denetim, kurumsallaşmış veya kurumsallaşmak isteyen organizasyonlara yönelik bir hizmettir.

İç denetim faaliyetleri, kurumların kendi yetkin personeli eliyle yürütülebileceği gibi yetkin bir kuruluştan/uzmandan dış hizmet temin edilmesi suretiyle de yürütülebilir.

İç denetim, sadece belirli dönemlerde değil, yaygın ve sürekli olarak yürütülen faaliyetler bütünüdür.

İç denetim faaliyeti, kurum organizasyon yapısı içerisinde departman, birim ya da bölüm şeklinde yer alabilir.

İç denetim faaliyeti; risk yönetimi, kontrol ve yönetişim süreçlerini sistematik ve disiplinli bir yaklaşımla değerlendirmek ve değerlendirme sonuçlarını ilgili taraflara sunmak suretiyle kurumların hedeflerine ulaşmalarına katkıda bulunur.

Kurumların tüm süreç ve faaliyetleri, farklı ağırlıklarda da olsa, risk yönetimi, kontrol ve yönetişim süreçlerinden bir parça içerebileceği için, neredeyse tüm kurum faaliyetleri iç denetimin kapsamı içindedir.

İç denetim faaliyetlerinin kapsamının genişlik ölçüsü, iç denetim faaliyetlerinden beklenen etkinliğin sağlanması için üzerinde durulması gereken en temel kısıttır.

İç denetim faaliyetleri, güvence ve danışmanlık olmak üzere iki ana başlık altında sınıflandırılabilir.

Güvence hizmeti, iç denetçinin, kurumun süreçleri, sistemleri veya diğer faaliyetlerine ilişkin olarak, eldeki bulguları objektif bir şekilde değerlendirmek suretiyle görüş ve kanaat sunmasıdır.

Güvence hizmetlerinin sonucunda tespit edilen riskli bulgulara yönelik yönetimin aldığı tedbirler iç denetim faaliyeti tarafından periyodik olarak izlenirler.

Güvence hizmetleri, yıllık plan doğrultusunda yerine getirilir.

Danışmanlık hizmetleri, genellikle denetlenenin özel talebi doğrultusunda ve yine denetlenenin belirlediği kapsamda yerine getirilir.

Danışmanlık hizmetleri sonucunda iç denetçiler tavsiye niteliğinde değerlendirmelerde bulunurlar. Bu kararların icra sorumluluğu tamamen yönetime aittir. Bu nedenle iç denetim faaliyeti tarafından izlenmelerine gerek yoktur.

İç denetim faaliyetinin iki temel gerekliliğinden bahsedilebilir. Bunlar, kurum organizasyonu içerisinde bağımsız bir birim/departman/bölüm tarafından yerine getirilmesi ve diğeri de objektif olmasıdır.

İç denetim faaliyetinin bağımsızlığı ve objektifliği, iç denetim faaliyetinin en geniş kapsamda ve etkin bir şekilde yürütülmesini sağlayacak hiyerarşik yetkide bir yönetim kademesine bağlı olması ile sağlanabilir. Bu yönetim kademesinin denetim komitesi veya yönetim kurulu olması tercih edilir.

İç denetim faaliyetinin kurum içinden ya da kurum dışından kişilerce yerine getirilmesi bağımsızlık gerekliliğini değiştirmez.

İç denetim faaliyetini yerine getirenler objektif davranmalı, objektif olduklarına dair şüphe uyandıracak fiil ve durumlardan dahi kaçınmalıdırlar.

İç denetim faaliyetini yerine getirenler, iç denetim yöneticileri veya iç denetim faaliyetinin bağlı olduğu yönetim kademesi tarafından objektifliklerine gölge düşürecek durumlara itilmemelidir.

İç denetim faaliyetinin diğer gerekliliklerini de şu şekilde sıralayabiliriz; resmi bir yönetmeliğinin olması, planlı hareket tarzını benimsemesi, yetkin bir ekip tarafından yürütülmesi, kalite kontrol süreçlerine sahip olması.

İç denetim yönetmeliği, iç denetim yöneticisince hazırlanmalı ve denetim komitesi ve yönetim kurulunca onaylanmalıdır.

İç denetim yönetmeliği en azından, iç denetim faaliyetinin misyon, amaç, kapsam, yetki ve sorumluluklarını içermelidir.

İç denetim yıllık planı, iç denetim yöneticisi tarafından hazırlanmalı ve denetim komitesince onaylanmalıdır.

İç denetim planı, kurumun hedefleriyle uyumlu olarak hazırlanmalıdır.

İç denetim planı hazırlanırken, kurumun hedefleri, yönetimin görüşleri ve risk değerlendirmeleri dikkate alınmalıdır.

İç denetim planı aynı zamanda iç denetim faaliyetinin performans ölçütüdür. Plana uyumdaki başarı iç denetim faaliyetinin performansını gösterir.

İç denetim planı en azından; denetim hedefleri ve kapsamını, görev iş çizelgelerini, personel planlamasını, mali bütçe bilgilerini, faaliyet raporu bilgilerini içermelidir.

İç denetim planının risk odaklı olarak hazırlanması ve iç denetim faaliyetlerinin risk odaklı olarak yürütülmesi iç denetim faaliyetlerinin etkinliğini sağlayacaktır.

İç denetim faaliyeti, çalışmalarının sonuçlarını içeren raporları periyodik olarak üst yönetime ve ilgili taraflara sunar.

İç denetim raporları en azından, görevin kapsamı, hedefleri, görev sonuçları, denetlenen görüşleri, denetçi görüşleri ve tavsiyeleri içermelidir.

İç denetim raporları, duruma göre, ara rapor, özet rapor, nihai rapor ve özel rapor şekillerinde hazırlanabilir.

İç denetim raporlarının anlaşılabilir olması, zamanında sunulması, tüm önemli tespitleri içermesi, tespitleri destekleyen yeterli kanıtları içermesi gereklidir.

İç denetim raporlarının ya da kısmi olarak raporlarda yer alan bazı tespitlerin konuyla doğrudan ilgili yönetim kademelerine uygun kanallarla iletilmesi bu raporların gereklerinin yerine getirilmesi bakımından etkinliği arttıracaktır.

İç denetim faaliyetlerini yerine getirecek denetçilerin gerekli yetkinlikte olması gerekir. Bu yetkinlik tek tek iç denetçilerin ve bir bütün olarak iç denetim faaliyetinin saygınlığını sağlayacaktır.

İç denetçilerin kurumun faaliyet alanına giren her konuda uzman olmaları beklenmez. Ancak, iç denetim faaliyeti bir bütün olarak kurum faaliyet alanlarının tamamı ya da en azından denetim kapsamına alınan kurum faaliyetlerinin tamamını yerine getirecek yetkinlikte olmalıdır.

İç denetim faaliyeti sadece yetkin olduğu konularda denetim görevini üstlenmelidir. Bünyesinde yetkin denetçi bulunmadığı denetim konularında iç denetim faaliyeti dışından destek almalıdır.

İç denetim faaliyeti, yetkin olmadığı denetim görevleri için kurum içindeki farklı birimlerden ya da kurum dışındaki uzmanlardan destek alabilir.

Serkan GÜL